Hiszpański hiszpańskiemu nierówny vol.1

      A więc zawsze podczas podróży do Ameryki Południowej nasuwa mi się kilka refleksji na temat różnic pomiędzy językiem hiszpańskim używanym w Hiszpanii a językiem hiszpańskim używanym w Ameryce Południowej i Centralnej. I tak zdecydowałam napisać się, co nie, co o różnicach, jakie dostrzegłam. Myślę, że ten post zainteresuje szczególnie tych, którzy znają język hiszpański i sprawi im to nie lada zabawę poznając zwroty i wyrażenia, które są im nieznane bądź mniej znane, a tak wszechobecne w potocznej mowie mieszkańców poszczególnych krajów Ameryki Centralnej.

      Pomimo tego, że hiszpański jest językiem bardzo powszechnym i używanym, jako język urzędowy w wielu krajach – Hiszpanii i w większości krajów Ameryki Południowej i Centralnej, to jednak jest niesamowicie różnorodnych pod względem gramatycznym i leksykalnym. Podobnie wygląda, jeśli mówimy o języku angielskim, który jest tak inny w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych, kandzie, Australii czy jeszcze innych krajach, gdzie jest językiem urzędowym. I to chyba jest w tym wszystkim najbardziej interesujące. Podczas swoich podróży i pracy na statku poznałam ogromną liczbę osób z różnorodnych krajów Ameryki Łacińskiej i miałam okazję usłyszeć większość  akcentów oraz typowe zwroty i wyrażenia dla ludzi mówiących w poszczególnych krajach. Ale na początek tylko kilka podstawowych różnic pomiędzy hiszpańskim z Półwyspu Iberyjskiego oraz latynoskim hiszpańskim.

1) Vosotros/as versus Ustedes

      W języku hiszpańskim używanym w Hiszpanii tak jak w języku polskim mamy 3 osoby liczby pojedyńczej i 3 osoby liczby mnogiej: 

Liczba pojedyńcza	Liczba mnoga
Ja – YO	My – NOSOTROS, NOSOTRAS
Ty – TU	Wy – VOSOTROS, VOSOTRAS
On – EL, Ona – ELLA, Pan/Pani - USTED	Oni – ELLOS, One - ELLAS Panie, Panowie, Państwo - USTEDES

      Dodatkowo dla osób „My” i „Wy” istnieją dwie formy. Aby powiedzieć „my” w formie żeńskiej uzyjemy NOSOTRAS, w formie męskiej NOSOTROS. Jeśli jesteśmy w grupie mieszanej to oczywiście będzie też forma męska – NOSOTROS.

      Powracając do tematu różnic... W Hiszpanii forma  męska dla osoby „Wy”   to  VOSOTROS oraz żeńska VOSOTRAS. Jeśli zwracamy się do grupy mieszanej i chcemy powiedzieć „wy” także użyjemy formy męskiej VOSOTROS. Natomiast w języku hiszpańskim używanym w Ameryce łacińskiej w ogóle nie występuje taka forma. Występują tam tylko dwie osoby liczby mnogiej, tj. „my” oraz  druga identyczna dla wyrażenia „wy” i „ panie, panowie, państwo”, które używane jest jako jedna forma USTEDES. Dlatego też zawsze zwracając się do znajomych , używa się tej formy. 

      W Hiszpanii natomiast forma USTEDES jest zarezerwowana dla trzeciej osoby liczby mnogiej czyli „Panie, Panowie, Państwo”. W Hiszpanii rzadko się jej używa, tylko w sytuacjach formalnych, kiedy chcemy okazać szacunek. 

      Pamiętam jak podczas pierwszego pobytu w Ameryce Południowej, byłyśmy akurat w Peru, wszyscy zwracali się do nas używając formy USTEDES. Ja z moją koleżanką Izą, które byłyśmy przywyczajone do języka hiszpańskiego z Półwyspu Iberyjskiego i było to nasze pierwsze zetknięcie z językiem hiszpańskim latynoamerykańskim i nie mogłyśmy zrozumieć dlaczego zwracają się do nas używając zwrotwr grzecznościowych „Panie”, skoro jesteśmy takie młode. Pomyślałyśmy, że to dobre maniery i chcą być poprostu bardzo uprzejmi.  Dopiero po jakimś czasie zrozumiałyśmy, że jest to jedyna forma w jakiej mogą się do nas zwracać i zwracaja się do nas bezpośrednio używając osoby „WY”, która w Ameryce Łacińskiej brzmi tak samo jak forma grzecznośćiowa „PANIE, PANOWIE, PAŃSTWO”

2)  Tú versus vos

      Kolejna różnca to druga osoba liczby pojedyńczej czyli „TY”, forma bezpośrednia,  której używa się bardzo wiele w potocznych rozmowach. W Hiszpanii i w wiekszośći krajów Ameryki Centralnej  jest to forma „tú”, gdzie na  przykład wszyscy zapytają: 

- ¿Cómo te llamas tú ? (a Ty jak masz na imię)

 jednak istnieją kraje, gdzie ta forma nie istnieje. Zamiast niej używa się formy „vos”. Np. W Argentynie czy Urugwaju powszechna forma „tú” nie istnieje, wiadomo, że jesli się jej używa to ludzie zrozumieją co mamy na mysli, natomiast sami zawsze będa używać formy „vos”. Na przykład:

 - ¿Cómo te llamás vos? (a Ty jak masz na imię?)

Przebywając miesiąc w Kolumbii zauważyłam także, że forma „vos” jest używana w niektórych rejonach Kolumbii,tj. w rejonach miasta Cali, słynącego z salsy oraz ludzie z województwa Quindio także używają formy „vos” zamiast formy „tú”.

3) Podstawowe słownictwo

      Istnieje bardzo wiele podstawowych słówek, które brzmią inaczej  w Hiszpanii oraz Ameryce Południowje. Na chwilę obecną skupię się tylko na tych używanych w całej Ameryce Południowej. Kolejne posty będą już o różnicach pomiędzy poszczególnymi krajami Ameryki Południowej. Oczywiście zarówno Hiszpanie jak i Latynosi zrozumieją się nawzajem, jeśli jeden używa „coche” a drugi „carro” mając na myśli „samochód”, ale od razu można po tym poznać skąd pochodzą ludzie, a w przypadku obcokrajowców, gdzie nauczyli się języka hiszpańskiego. Oto lista dziesięciu słówek, które przyszły mi od razu na myśl, kiedy pomyślałam o różnicach pomiędzy hiszpańskim europejskim i latynoamerykańskim. Pierwsza kolumna po prawej to z pewnością wyrazy, których rodowity Hiszpan nie użyje, a te ze środkowej to słowa, które zawsze wzbudzają uśmiech w Ameryce Łacińskiej.

Słówko po polsku	Słówko po hiszpańsku używane w Hiszpanii	Słówko po hiszpańsku używane w Aameryce Południowej
samochód	coche	carro
kierować	conducir	manejar
obrażać się, złościć się	enfadarse	enojarse
telefon komórkowy	móvil	celular
komputer	ordenador	computadora
broskwinia	melocotón	durazno
ziemniak	patata	papa
tęsknić	echar de menos	extrañar
piękny/a (osoba)	guapo/a	lindo/a, hermoso/a

Już wkrótce kolejne spostrzeżenia:)